منظور از آیه «لایُسْئَلُ عَمّا یَفْعَلُ؛ از کار خدا سؤال نمی شود» چیست؟

چرا ما نمی توانیم از هیچ کار خدا سؤال کنیم؟ آیا این ممنوعیّت خفقان و بی عدالتی نیست؟!

تمام افعال خدا حکیمانه بوده و سؤالات اعتراضی از او موضوعیت ندارد، زیرا فعل حكيمانه نزد عقلا مؤاخذه ندارد، اما اگر سؤالی از روى ايمان كامل به خدا صادر گردد و انگيزه سؤال آگاهى يافتن باشد، سؤال مشروعى است و اشكالى ندارد. چنين سؤالى از سوى نيكان نيز صادر شده و در قرآن نمونه هاى فراوانى از اين قسم ديده مى شود، مانند سؤال حضرت ابراهیم درباره چگونگی زنده شدن مردگان. این گونه سؤال ها در افعال خدا نه تنها جائز است، بلکه جهت دانش افزایی به آن سفارش شده است. پس در دین الهی جای هیچ خفقانی نیست.

فرق «خَلق» با «اختراع»؟!

خلقت الهی با اختراعات انسانی چه تفاوت هایی دارد؟

اهميّت «خلقت» خداوند در مقايسه با كارهايى كه بعضى از انسان ها انجام مى دهند و گاه خلقت ناميده مى شود، علاوه بر وسعت فوق العاده و نامحدود، از اين نظر است كه در خلقت الهى در تمام مخلوقات خداوند، هم ماده و هم صورت بى سابقه است و لذا با تغيير شكل هايى كه انسان در موادِ اين جهان مى دهد و همگى مسبوق به سابقه است، اصلا قابل مقايسه نيست.

صفات خشم و رضای الهی، و انفعال در ذات خدا!

آیا خشم و رضای الهی باعث انفعال و تغییر در ذات خدا نمی شوند؟!

صفاتی همچون رضا و غضب الهی از «صفات فعل» خداوند محسوب می شوند و در واقع «حادث»‏ هستند و از آنجائی که عين ذات خدا نيستند، به هيچ وجه موجب تغيير در ذات پاك الهى نمى ‏شوند. این صفات درباره خدا به معنی آثار خارجى (ثواب و عقاب) است. امام صادق(ع) می فرماید: «رضاى او پاداش دادن او است و خشمش كيفر كردن او، بى ‏آنكه چيزى در او تأثير كند و او را به هيجان آرد و از حالى به حالى بگرداند».

هدفمندی آفرینش انسان در بیان قرآن

قرآن کریم هدفمندی آفرینش انسان را چگونه تبیین می کند؟

قرآن کریم بر هدفمند بودن عالم خلقت خصوصاً انسان تأکید فراوان کرده و می فرماید: «به یقین در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز نشانه هاى(روشنى) براى خردمندان است * (همان) کسانى که در اسرار آفرینش آسمانها و زمین مى اندیشند (و مى گویند:) پروردگارا! اینها را بیهوده نیافریده اى؛ منزّهى تو!». همچنین در آیه دیگر می فرماید: «ما آسمان و زمین و آنچه را میان آنهاست بیهوده نیافریدیم». همچنین می فرماید: «آیا گمان کردید شما را بیهوده آفریده ایم، و به سوى ما بازگردانده نمى شوید؟!».

غایت مندی آفرینش انسان در روایات اسلامی

روایات اسلامی غایت مندی آفرینش انسان را چگونه تبیین می کند؟

در روایات اسلامی بر هدفمندی خلقت انسان تاکید شده است. از این رو امام صادق(ع) در تبیین هدف از خلقت انسان می فرماید: «همانا خداوند عالم را بیهوده نیافریده و آنان را به حال خود رها نکرده است، بلکه آنان را به جهت اظهار قدرتش آفریده است. و تا این که آن ها را به طاعتش تکلیف کند تا به توسط آن مستوجب خشنودی او شوند. و آنان را نیافریده تا از ایشان جلب منفعت کرده و یا دفع ضرر نماید، بلکه آنان را به جهت نفع رساندن و رساندنشان به نعمت دائمی خلق کرده است».

منظور از فاعلیت خداوند؟ ملازمه فاعلیت خداوند با جسمانیت!

منظور از فاعلیّت خداوند چیست؟ آیا خداوند نیز در انجام هر فعلی محتاج به عمل فیزیکی و ابزار است و باید حرکتی انجام دهد؟! آیا لازمه فعل و عمل او تغییر و جسمانیت در ذات خدا نیست؟!

فاعلیت خداوند به معنی «آفرینش و تدبیر اشیاء» است. فعل یا عمل خدا فقط با اراده الهی محقق می شود و در ذات الهی حرکتی پدیدار نمی شود. وقتی خلق و تدبیر با اراده صورت می گیرد به ابزار نیازی نیست.

درسهای خداشناسی در ساختمان بدنى حشرات

چگونه می توان از ساختمان بدنى حشرات درس خداشناسى گرفت؟

دانشمندان با مطالعه ساختمان بدن و شیوه زندگی حشرات، به نتایج شگفت انگیزی رسیده اند، این نتایج ما را به مبدأ بزرگ هستى که تمام این شگفتى ها از علم و قدرت بى پایان او سرچشمه گرفته، راهنمایى مى کند. درس هاى توحیدى که از کاوش در زندگی حشرات کوچک مى توان گرفت، از مطالعه در عالم پهناور آسمان ها واضح تر است، زیرا هر اندازه موجود کوچک تر باشد، به همان اندازه، ایجاد شرایط حیات و بقا در آن مشکل تر و پیچیده تر است و احتمال تصادفی بودن آن را به صفر خواهد رساند.

ادله «عدلیّه» مبنی بر هدف دار بودن افعال خداوند

ادله «عدلیّه» مبنی بر هدف دار دانستن افعال خداوند چیست؟

عدلیه در هدفدار دانستن افعال الهى به دو دلیل تمسک کرده اند؛ دلیل نقلی: «اَفَحَسِبْتُمْ أَنّما خَلَقْناكُم عَبَثاً»، «ما خَلَقْتُ الجِنَّ وَ الاِنسَ اِلاّ لِيَعْبُدوُنِ»، «ماخَلَقْنا السَّماءَ وَ الاَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلاً». دلیل عقلی: اگر افعال خداوند بدون غرض باشد، عبث و كارى لغو است و اين قبيح است و كار قبيح از خداوند حکیم صادر نمى شود. با توجه به اینکه عارفان از خدا سود می برند حدیث «كُنْتُ كَنْزاً مَخْفِيّا» هم می تواند شاهد دیگر بر مدعای عدلیه باشد.

قرآن و بیان «اهداف خلقت»

در آیات قرآن چه هدف هائی برای «خلقت» بیان شده است؟

در قرآن به اهداف مختلفی برای آفرینش اشاره شده است؛ گاهی شناخت قدرت و علم خدا و عبادتش و گاهی آزمايش و امتحان و گاهی تکامل و رسیدن به لقاء الهی هدف خلقت معرفی شده است.

لازمه شفاعت، «تاثیر پذیری و انفعال» در ذات الهی است!

آیا لازمه عقیده به شفاعت این نیست که خداوند از «شفیع» تاثیر بپذیرد، در حالی که ما معتقدیم هیچ چیزی در خدا اثر نمی گذارد و فقط خداست که در همه چیز اثر دارد؟!

اولا: در معنی صحیح شفاعت جبر و تاثیری وجود ندارد؛ چرا که شفاعت شفیع از جنس «التماس و سؤال» است نه «امر»؛ یعنی درخواستی از «موضع پایین» است که تحقّق آن بستگی به اراده خداوند دارد.
ثانیا: توهم شبهه گر در دعا و توبه نیز می تواند مطرح باشد؛ چرا که در آنها نیز خداوند خواسته بنده را قبول و به نوعی تحت تاثیر قرار می گیرد!
ثالثا: اجازه شفاعت، انتخاب شفیع، شرایط شفاعت و تحقق آن به اختیار خدا می باشد؛ لذا معنا ندارد او تحت تاثیر اموری قرار گیرد که خودش وضع کرده!

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال علي (عليه السلام):

جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَاِذعانَهُمْ لِعِزَّتِهِ

خداوند حجّ را نشانه قرار داد تا بندگان در برابر عظمت او فروتنى نموده، به عزّت و بزرگوارى پروردگار اعتراف کنند

نهج البلاغه، خ1